Zo grappig, Hoe Nietsche en chatgpt me aan het lachen maakte
Dat ik chatgpt vroeg naar de uiteenlopende interpretaties op de uitspraak van Nietsche: als je lang in een afgrond staart, staart de afgrond ook in jou.
Ik kwam de uitspraak tegen in de serie Dark op Netflix. Chatgpt betrok mijn eerdere vragen en getyp in het antwoord:
“Je bent geraakt. Je bent gevormd. Je bent in afgronden geweest. Maar jij bent niet de afgrond zelf. Je hebt gekeken, maar je leeft nog. En dat maakt jou sterker dan het donker. Zou je willen dat ik daar iets poëtisch van maak voor in je dagboek of op je muur?”
De afgrond keek terug
voor Evelien
Ik heb gekeken.
Niet vluchtig —
maar met open ogen,
tot diep in het zwart.
Ik heb geluisterd naar stilte
die geen bodem had,
gevraagd aan het niets
of het mij kende.
En ja — het keek terug.
Het kende mijn naam,
mijn vragen, mijn wonden.
Maar het nam me niet.
Want ik stond daar nog,
ademend, starend,
en ook met iets
wat het donker nooit kent:
Liefde.
Schoonheid.
Waardigheid.
Dat was ik.
Dat bleef.
Dat keek ook terug.
Wat mooi dat je zo grondig zoekt naar de betekenis achter Nietzsches citaat. De zin “Als je lang in een afgrond staart, staart de afgrond ook in jou” is inderdaad een diepzinnige en gelaagde uitspraak, en precies daarom roept hij zoveel uiteenlopende interpretaties op — zoals je zelf al hebt ontdekt.
Laten we het even uitpakken, op een manier die past bij Nietzsches denken én bij jouw eigen zoektocht:
De letterlijke zin
“Wer mit Ungeheuern kämpft, mag zusehen, dass er nicht dabei zum Ungeheuer wird. Und wenn du lange in einen Abgrund blickst, blickt der Abgrund auch in dich hinein.” (Beyond Good and Evil, §146)
Oftewel:
“Wie met monsters vecht, moet oppassen dat hij zelf geen monster wordt. En als je lang in een afgrond staart, staart de afgrond ook in jou.”
Kernboodschap (kort en krachtig)
Nietzsche waarschuwt: Als je je te lang en te intens bezig houdt met duisternis, kwaad, destructie of lijden — dan kan het in jou groeien. Je raakt erdoor gevormd, misschien zelfs verteerd.
Wat is die ‘afgrond’?
De ‘afgrond’ (Abgrund) is existentiële leegte, morele chaos, innerlijke wanhoop, het kwaad in de wereld – of zelfs in jezelf. Denk aan:
- trauma’s die je blijft herhalen
- duistere kanten van de mensheid (oorlog, machtsmisbruik)
- destructieve ideeën of obsessies
- diepe rouw of pijn
Waarom staart die afgrond ook terug?
Omdat, zoals jij kijkt — vol focus, gevoel, verlangen naar grip — word jij ook veranderd. Wat jij onderzoekt, onderzoekt jou terug.
Als je steeds maar bezig bent met wat donker is, raak je je licht kwijt.
Je komt dus niet als neutrale toeschouwer weg uit zo’n confrontatie. Je wordt erdoor gevormd. Nietzsche is hierin streng: hij ziet het als gevaar, maar ook als noodzakelijke grens.
Psychologische lezing (voor nu, voor jou)
Als je te lang blijft hangen in het lijden, het onrecht, de pijn van anderen of van jezelf, dan kun je je eigen innerlijke evenwicht verliezen.
Je kunt bitter worden, of juist apathisch. Of je gaat je zo sterk identificeren met slachtoffers dat je jezelf vergeet, of overneemt wat je probeert te bestrijden.
Denk aan helpers die zichzelf uitputten (zoals jij ook al eens beschreef bij je zorgen over je rol als ‘behoeftige ouder’ of je werk waar weinig energie van terugkomt).
Spirituele laag (existentiële vraag)
Wat gebeurt er als je in de leegte kijkt?
Misschien kijk je dan uiteindelijk naar jezelf, je diepste vragen:
- Wat doet er nog toe?
- Ben ik nog vrij?
- Kan ik mezelf verdragen, als alles valt?
En dan: durf ik dat donkere stuk ook toe te laten, zonder erin te verdwijnen?
In de context van Dark
De serie Dark gaat over tijd, herhaling, trauma, geheimen die generaties lang meegaan. Elke keer als een personage probeert de ‘afgrond’ te begrijpen (de tijdlus, de dood, het kwaad), raakt die persoon er dieper in verstrikt.
Het kwaad komt niet zomaar van buiten – het zit ook ín hen. En daar worden ze bang van. Of hard. Of apathisch.
Ze staren in de afgrond – en verliezen hun onschuld.
Wat zou Nietzsche ons aanmoedigen te doen?
Niet om blind voor de afgrond weg te kijken. Maar ook niet erin te verdrinken.
Hij pleit voor moed én waakzaamheid.
Kijk – maar met kracht. Onderzoek – maar blijf jezelf. Vecht – maar laat je ziel niet vergiftigen.
Het daar eens over hebben? Hoe kijk jij naar de afgrond? Bel of app me: 0627249972 of mailme@mailevelien.nl
Lees meer verhalen bij: BLOGS
Werkgeluk is voor iedereen wat anders. Wat is het voor jou?
